Een actueel onderwerp, al is het na het rapport van Remkes iets rustiger. Wat hebben boeren en stikstof gemeen met schaken? Die link is te leggen omdat een pion is in het Duits een Bauer, oftewel een boer, is. En kennen we het stikmat als standaardcombinatie.

Redenen genoeg om eens te kijken of er illustratieve voorbeelden te vinden zijn waarmee we het stikstofprobleem op het schaakbord inzichtelijk kunnen maken. Die voorbeelden heb ik gevonden in het vermakelijke boek Rewire Your Chess Brain van Cyrus Lakdawala (Everyman Chess, 2020).

De veestapel

De hoeveelheid vee zorgt op sommige plaatsen voor een te grote uitstoot van stikstof. In dit voorbeeld is goed te zien hoe dat verstikkend kan werken.

Geen kant meer op

Dit laat zien hoe de boeren zich voelen. Ze hebben het gevoel geen kant meer op te kunnen.

Trekker protest

Dit diagram deed me denken aan de colonnes trekkers die door Nederland trokken. Farmers Defense Force op de witte trekkers en Agractie op de zwarte lijken gezamenlijk op te trekken maar hebben toch ieder een eigen richting.

De Minister van Landbouw in het nauw

Na de demonstratie reden nog enkele demonstranten met hun trekkers naar het huis van de Minister van Landbouw. Die voelde zich in het nauw gedrongen.

Rondjes draaien

Er is veel overleg geweest waarbij de gesprekspartners in de discussie rondjes bleven draaien. Uiteindelijk wist Remkes dan toch de impasse te doorbreken.

Ook dat nog: vogelgriep

En of er nog niet genoeg ellende is houdt de vogelgriep behoorlijk huis. Dit diagram doet denken aan een zwerm vogels. Om tot de oplossing van het probleem te komen moeten er een hoop geruimd worden.

Rob Hählen

24-10-2022

Het is jammer dat er geen verslagen van externe wedstrijden meer op de website verschijnen. Sinds meerdere jaren vraag ik aan de leden van de teams waarin ik speel of zij een kort verslag van hun partij willen inleveren. Een nonplaying captain is voor een totaalverslag natuurlijk prettig. Maar de gedachte is dat de spelers zelf beter weten wat er in hun partij gaande was. De impressies van de spelers zijn dan te bundelen in een wedstrijdverslag. Ook deze keer heb ik mijn mede teamleden gevraagd om iets over hun partij te schrijven.

Frank mist de verslagen van wedstrijden ook en had eveneens het plan een verslag te maken. Zijn verslag is de basis van dit artikel, aangevuld met datgene wat ik van de teamleden heb ontvangen. Mijn aanvullingen zijn cursief.

Alsof ik het had aangevoeld wat Rob van plan was, zo begaf ik mij langs de borden bij de wedstrijd Purmerend 1 – KTV 1 voor de NHSB. Ik had ook de intentie om een wedstrijdverslag te schrijven, maar uiteindelijk had ik te weinig gezien van mijn medestrijders om een wedstrijdverslag te maken. Nadat Rob had opgemerkt tevreden te zijn met alleen mijn beleving ging ik toch maar weer achter de computer zitten.

Na 1.c4 c5 kwam er een Maroczy op het bord. Meer bekend vanuit de Siciliaan, maar het kan ook na deze openingszetten. Na mijn Pb3 moest mijn tegenstander lang nadenken, want zijn voorgenomen Pxd4 kon niet meer uitgevoerd worden.

Ik ging eens langs de borden lopen voor een eerste indicatie. Wat mij direct opviel was dat het bord van Nico Felten in vuur een vlam stond. Het leek mij een draak, waarbij de draak vuur spuwde en Sint Joris takelde de draak aardig toe.

Op het bord van Michael Yu ging het een stuk rustiger aan toe, ofschoon zijn tegenstander, zoals later bleek, wilde plannen koesterde.

En dan het bord van Pieter, die zijn tegenstander aan het pijnigen was over de witte velden. Mijn excuses dat ik de opening niet heb kunnen herleiden uit de stelling: het kan van alles geweest zijn. Dus ik laat het aan Pieter over om daar meesterlijk verslag van te doen.

De stelling van Arno was ook iets exclusiefs. Ook hier een agressieve KTV’er, maar Arno leek me niet in de problemen. Ik zag de stelling op het moment dat zwart een loper op c5 had en een dame op b6. Wit speelde Pa4 en Arno ging terecht lang nadenken, want het was een belangrijk moment.

De tegenstander van Rob zat op een gegeven moment voldaan voor zich uit te kijken en Rob zat aandachtig na te denken. Na de partij meldde Rob aan Bert-Jan dat hij wat bedrukt had gestaan. Misschien had dat moment daar wel mee te maken.

De borden bij Jacob en Marloes stonden nog aardig vol met stukken en wat mij betreft kon het alle kanten op. Ik heb de stellingen niet erg goed bekeken, want dan moest ik dicht achter de rug van een van de spelers kijken en dat leek me niet netjes.

Wat mij nog het beste bevalt is dat ik tijdens de partij het juiste plan vond, ofschoon ik dat niet helemaal perfect uitspeelde. Ik had een stuk moeten offeren waardoor ik 2 verbonden vrijpionnen zou krijgen op a7 en b6. De computer was daar zeer tevreden over, maar ik durfde het tijdens de partij niet aan.

En toen kwamen de punten binnen.

De KTV’er op bord 7 kwam aan mijn tegenstander melden dat hem remise was aangeboden en mijn tegenstander ging kijken of hij het mocht aannemen.

Jacob schrijft in zijn commentaar dat hij een beetje ziek en erg moe was en daarom al vroeg remise had aangeboden en misschien ook niet op zijn best heeft kunnen spelen. Zijn zet 12… f5 was volgens hem een duidelijke blunder, hier kwam hij naar eigen zeggen iets te laat achter. De computer geeft hem gelijk, zijn tegenstander zou met 13. Ph4 groot voordeel kunnen krijgen. Na nog wat onnauwkeurige zetten van wit biedt Jacob op de 16^e zet remise aan. Dat wordt aangenomen.

En toen vlogen de punten binnen. Sint Joris Nico Felten had de draak te pakken.

Over de partij van Nico: na een subtiele zetverwisselingkomt inderdaad een draak op het bord. Als zwart het op de damevleugel te passief aanpakt slaat wit, in een stelling met tegengestelde rokades, met h2-h4-h5-hxg6 via de open h-lijn toe op de koningsvleugel. Het standaard kwaliteitsoffer op c3 helpt zwart niet. Nico had nog kunnen offeren op g6 maar nodig was het niet. Uiteindelijk resulteert een eindspel met aan beide kanten twee torens, een extra pion voor Nico en ongelijke lopers. Nico maakt geen fout en haalt het volle pond op de 31^e zet binnen. 

De tegenstander van Michael Yu offerde zijn loper op h6. Volgens mij was dat incorrect en in ieder geval won Michael.

Michael over zijn partij: De opening resulteerde voor mij in een geïsoleerde pion op c4, met een prachtig loperpaar ter compensatie. Met de dame op c6 en de lopers op b7 en c7 werd het al snel lastig voor mijn tegenstander om tegelijkertijd mat te voorkomen en goede velden te vinden voor zijn stukken. Met zijn dame op c2 en een paard op e4 speelde hij Bxh6, hopende op gxh6 en eeuwig schaak met Nf6+ Kg7 Nh5+ Kg8 Nf6+. De witte dame snijdt g6 en h7 af voor m’n koning en Kh8 leidt tot mat. Hij had echter gemist dat ik ook f5 kan spelen na Bxh6, waarna of het paard of de loper verloren gaat zonder voldoende compensatie. Hij besloot de loper op te geven voor de pion op g7, maar de stelling ziet er al somber uit voor wit: het paard op e4 heeft geen goede velden om naar te vluchten, de torens zijn inactief op a1 en f1, de dame op c2 doet weinig, en eerder moest f3 gespeeld worden om mat te voorkomen. Van dit laatste punt kon ik een aantal zetten later gebruik maken door zijn koning naar h1 te dwingen met Be3+. Twee zetten later volgde ook f4. Niet alleen om de loper op e3 te verankeren, maar ook om de witte koning g3 te ontnemen. Nog een paar zetten later volgde dan ook mat met Rxh2+ Kxh2 en Rh8#.

De tegenstander van Pieter merkte op “uiteindelijk” waarmee hij aangaf dat hij het wel erg lang tegen een internationaal meester had uitgehouden. Of je nu wint in 5 zetten of 500, het blijft een punt is mijn mening. En toen moesten de laatste 4 het nog afmaken.

Mijn tegenstander had veel te laat g5 gedaan waardoor het niet meer zo sterk was en mijn dame manoeuvreerde zich elegant naar g4.

Arno kwam op remise en ik ben zeer nieuwsgierig hoe het bij hem verlopen is na de Lc5 en Db6.

De tegenstander van Arno pakte het agressief aan, de witte pionnen rukken op tot e5, f4, g4 en h5. Om de vraag van Frank te beantwoorden: door middel van Da5+ kan Arno zijn loper van de zwarte velden behouden. De partij is volgens Stockfish 13 wat wisselvallig, nu eens staat wit beter, dan weer zwart. Ondanks een pion meer heeft Arno niet veel aanknopingspunten, al mist hij op de 23^e zet volgens de computer een goede kans. Op zet 27 biedt de tegenstander van Arno remise aan. Arno speelt nog even door maar op de 31^e zet wordt de vrede getekend. Ik zat naast Arno maar kon zijn klok niet zien. Wellicht dat de gevorderde tijd er nog mee te maken had.

Marloes drukte weer een punt, zoals ze vorig seizoen ook al zo vaak gedaan heeft.

Rob bracht zijn partij ook tot een goed eind.

Mijn tegenstander speelde een soort van drierijensysteem. De computeranalyse geeft aan dat ik het op zich wel goed aanpakte maar zelf was ik niet zo tevreden. Mijn stukken ontbeerden velden, het stond allemaal gedrongen. Vandaar mijn reactie tegen Bert-Jan. Op de 10^e zet kan ik kiezen de stelling te openen met d5 of e5. Stockfish 13 geeft de voorkeur aan e5, ik speelde het mindere d5.Tot twee keer toe versmaadt zwart dan pionwinst. Wellicht vertrouwde hij me wel en durfde het niet aan. Vanaf zet 15 krijg ik het heft in handen en na een ‘zenuwenblokje’ (witte pionnen op b4 en c4, zwarte pionnen op b5 en c5) win ik een pion. En nog een. Die geef ik later terug om tegenspel te neutraliseren. De stelling kan ik rustig uitspelen. Op zet 29 biedt mijn tegenstander, met een pion minder, remise aan. Ik check allereerst hoe de stand is: is het het beslissende halfje voor de overwinning? Ik zie dat we al gewonnen hebben en besluit, tot zichtbare teleurstelling van mijn opponent en ondanks mijn geslonken bedenktijd, voor de winst te gaan. Mijn tegenstander is zo vriendelijk dat te vergemakkelijken door op de 36^e zet een stuk in de aanbieding te doen. Uiteindelijk rekt hij de partij, onnodig, tot de 51^e zet.

Ja, de partijen aan de kant van de muur zijn wat lastiger te bekijken. Gelukkig gaat Rob al het fraais tonen.

Zelf bracht ik een eindspel met goede loper tegen slecht paard tot winst waarna een 7-1 overwinning was bereikt. De tegenstander zat er niet mee want KTV betekent: Kan Tegen Verlies.

De cartoons van Fokke en Sukke zijn vrijelijk via internet in te zien. De cartoon waar Kees Kerkdijk het over heeft is hier te zien.

Een daaraan voorafgaande cartoon, eveneens gelinkt aan de controverse rond Hans Niemann, zie je hier.

Het overlijden van Queen Elizabeth II heeft de laatste week de gemoederen wereldwijd bezig gehouden. Zo ook het bestijgen van de troon door haar oudste zoon, King Charles II. Dat moet natuurlijk Charles III zijn. Maar de verschrijving is opzettelijk, voor dit verhaal komt het beter uit als het gaat om de tweede, zal later blijken.

Het ligt voor de hand deze gebeurtenis ook eens vanuit schaakperspectief te bekijken. Dat doe ik aan de hand van een drietal fragmenten.

De lange reis van Schotland naar Londen

De lange weg naar het koningschap

Charles heeft als Prins van Wales lang moeten wachten tot hij zijn moeder kon opvolgen. Om zijn lange route naar het koningschap op het schaakbord weer te geven ligt deze koningsmars voor de hand.

De kroning van de koning

Voordat Charles tot het koningschap werd geroepen besteedt hij veel van zijn tijd aan activiteiten die met het klimaat en milieu te maken hebben. Daar zal hij nu veel minder tijd voor hebben. Deze ommekeer in zijn leven wordt in dit probleem goed geïllustreerd.

Al eerder heb ik dit vermakelijke probleem laten zien. Ik vond het in een aprilnummer van het Russische schaak- en damtijdschrift ‘64’ waarop ik in de jaren zeventig van de vorige eeuw geabonneerd was. Gedrukt op één vel goedkoop krantenpapier viel het wekelijks, met het allerlaatste nieuws op onder andere openingsgebied, in de bus. Omdat het maar één vel was moesten eerst alle pagina’s nog losgesneden worden. Met het boekje ‘Russian for the Chessplayer’ in de hand was het commentaar bij de, toen zeer recente, partijen goed te volgen.

Wit geeft mat in twee zetten.

Dat ziet eruit als een onoplosbaar probleem. Wat wit ook doet om de patstelling van de zwarte koning op te lossen, met geen mogelijkheid is zwart daarna op de tweede zet mat te zetten.

Koning Charles III zal daarom ‘out the box’ moeten denken en veel creativiteit aan de dag moeten leggen om dit probleem te tackelen.

Drie hints voor de weg naar de oplossing:

1. Een aprilnummer, en wel van 1 april.
2. Zoals in de eerste alinea staat gaat het over Charles II in plaats van Charles III.
3. Een enorme metamorfose.

Oplossing:

Moet in tekst: ik heb nog schaakprogramma gezien waarin ik twee koningen van dezelfde kleur kan zetten.

Wit speelt pion e7 naar e8 en promoveert tot een zwarte koning. Dan is zwart aan zet. De enig mogelijke zet is 1. …, Ke8–d8 en met 2. Dd7 zet wit beide koningen mat.

…zit m’n jasje goed…’ zong Toon Hermans in 1965. In het liedje ‘Vader gaat op stap’ gaan de beginzinnen over de controles die de man doet voordat hij aan het avontuur van een avondje stappen begint. Een ritueel dat begint voor de spiegel om in optimale conditie te zijn.

Wat doen schakers eigenlijk vóórdat ze aan hun avontuur beginnen? Bij het begin van de Keizercompetitie in het nieuwe seizoen een interessante vraag die het seizoen kan maken of breken.
Dat laatste is misschien wat boud gesteld maar ik vermoed dat ook wij ons in meer of mindere mate bezondigen aan rituelen om de kansen op succes te vergroten. Want is het u al eens opgevallen dat sommige clubleden er op de schaakavonden ongeveer net zo uitzien als voorgaande avonden? Zoals bijvoorbeeld Giel S. die vroeger heel vaak in een zelfgebreide trui kwam met daarop de tekst: ‘Giel, the best there is’. Een variatie op een toentertijd bekende reclame slogan. En wat te denken van spelers die vaak op vaste plekken (proberen te) zitten? Ja, die observatie van Kees Kerkdijk was zo slecht nog niet. Dat sommigen hetzelfde pad lopen naar de speelzaal? Schakers die eerst naar de bar gaan en beginnen met hetzelfde drankje? Of die juist linea recta naar de speelzaal lopen en alvast achter een bord gaan zitten? Eerst een paar potjes moeten vluggeren? Steevast te laat komen?
Heeft u zich dan al eens afgevraagd of ze dat bewust doen? Welke verborgen rituele handelingen ze nog meer uitvoeren?

Sinds een aantal jaren is de indeling van tevoren bekend. We weten tegen wie we moeten spelen en met welke kleur. Met die kennis kunnen we ons voorbereiden op de partij. We hebben een beeld voor ogen van de tegenstander. Je hebt een idee over de stijl van de tegenstander, van de zwakke en sterke punten. Een combinatoire speler of juist een meer positionele? Een goede rekenaar? Iemand die gecompliceerde stellingen schuwt en de controle wil houden? Goede kennis van de opening heeft? Slordig in het eindspel is? Deze kennis, en meer, kan bepalen hoe je de partij wilt gaan opzetten.
Maar ook vermoedens van rituelen voor en tijdens de partij bij de tegenstander kunnen een machtig psychologisch wapen zijn. Door observatie is het mogelijk een aantal ervan te ontdekken. Dan kan het ontregelen van een vast patroon de tegenstander een tikje uit het evenwicht brengen. Een paar tikjes zijn misschien al een halve pion waard.

Een voorbeeld: Bij mijn vorige club in Amsterdam (eerst ASC, na de fusie VAS/ASC) was een speler die het stukkendoosje, toen nog met schuif, altijd vlak naast het bord had staan. Alle geslagen stukken, zowel de witte als de zwarte, gingen onmiddellijk in het juiste vakje en met een harde knal werd de schuif dichtgeschoven. Er was duidelijke onrust bij hem te bespeuren als het stuk niet opgeborgen kon worden. Dus zette ik het stuk buiten zijn bereik, maar dat werd na enig loeren en in de loop quasi achteloos toch gepakt en opgeborgen. Een bevriende speler die bij ons aan een toernooi meedeed werd zelf onrustig van het geknal. De tip die ik aan hem doorgaf was een geslagen stuk dan maar in zijn hand te houden. Hij won. Maar kwam wel pas een maand later de dame die hij nog steeds in zijn zak had zitten terugbrengen.

Omdat ik nieuwsgierig ben naar mijn eigen ritueel heb ik in gedachten de dag eens doorgenomen. Onderstaand overzicht is het resultaat. Niet tot in de kleinste details, er moet iets te raden overblijven.
Tegen degenen die het nodig zouden kunnen hebben (en wie is dat niet…) zou ik zeggen: maak er gebruik van. Kijk of, waar en hoe er iets te ontregelen is. Ik hou wel van een (psychologische) uitdaging.

Algemeen:

• Geen alcohol na zondag

’s Morgens:

• Kleding
• Combinaties

’s Middags:

• Hersenboost 1
• Fysiek, in combinatie met
• Voorbereiding op de tegenstander
• Gerichte openingsvoorbereiding

 Begin van de avond:

• Vast eetpatroon
• Dubbele espresso
• Hersenboost 2
• Pen
• Notatieboekje

Onderweg:

• Energieboost 1
• Energieboost 2

Voor aanvang van de partij:

• Keuze van de tafel
• Keuze van de kant van de tafel
• Stukken netjes
• Tegenstander prettige partij (géén succes) wensen

Tijdens de partij:

• Cappuccino om mee te beginnen
• Géén alcohol

Twintig onderdelen waaruit mijn voorbereiding bestaat. Dat geeft te denken. Wat u hieruit in ieder geval kunt afleiden is dat ik de tijd heb, en ook neem, om me op de partij voor te bereiden. Maar heeft het nut, is de prangende vraag.
Een staatje van mijn laatste elf partijen laat het volgende zien:

Duidelijk toch?! Klip en klaar. Geen twijfel mogelijk. De conclusie kan niet anders zijn dan dat het complete ritueel in mijn voordeel werkt. Want zes partijen met twintig vinkjes die allemaal gewonnen zijn, dat kan toch geen toeval zijn! Die winstpartij met zeventien vinkjes is vanzelfsprekend de uitzondering die de regel bevestigt.

Twee remises en twee nullen, met maximaal zeventien vinkjes. Ook daar is de conclusie duidelijk. Alleen weet ik nog niet zeker welke. Of wil ik er nog niet aan?

Daar kom ik nog op terug.

23 augustus 2022